اسرار کاوش

مجسمه برنجى، مربوط به دوره ساسانى

پارچ، کشف شده درنهاوند، مربوط به دوره ساسانی،

سفال دورهٔ ساسانى بیشتر مربوط به محوطه‌ها و بناها است و در قبور این دوره کمتر اثرى بر جاى نهاده‌اند. زیرا قبور این دوره ”استودان“هایى است که اجساد را به ‌منظور دفع فساد در فضاى باز بالاى صخره‌ها قرار داده‌اند و سپس استخوان‌ها را در منسوجى پیچیده و در این استودان‌ها که از خمره‌ها و تابوت‌هاى سفالى یا چوبى ساخته شده بودند دفن کرده و در کمرهٔ کوه‌ها، حفره‌ها و درون صخره‌ها یا خاک دفن مى‌کردند.

سفال دورهٔ ساسانى بیشتر از کاوش‌هاى مدائن (تیسفون)، کیش، دامغان، تخت سلیمان و شوش به‌دست آمده و به‌طورکلى سفال لعاب‌دار و ساده این دوره ادامه روش سفال‌سازى دورهٔ اشکانى است. این سفال‌ها با خمیرهٔ گل رس ورز داده شده و منقوش به خطوط کنده با طرح نیمدایره‌هاى درهم و برهم؛ منقوش به طرح قالب خوردۀ متنوع و محصور بین خطوط موازى و چهارخانه؛ داراى نوشته‌هاى قلم سیاه؛ لعاب‌خورده به شکل کوزه‌هاى دو دسته که این گروه ادامه سفال‌هاى دو دستهٔ دورهٔ اشکانى است؛ همچنین سفال با خمیرهٔ کائولن و لعاب قهوه‌ای، سبز، آبى و سربى کمرنگ که بیشتر ظروف لعاب‌دار دوره ساسانى از این گروه هستند و نیز سفال قالب‌خورده با نقوش برجسته و نیم برجسته لعاب‌دار یا بدون لعاب که در دورهٔ اسلامى نیز این روش ادامه مى‌یابد.

رنگ سفال‌هاى نخودى مایل به قهوه‌اى و داراى سطوح متخلخل است. برخى از سفالینه‌ها که کوزه‌هایى دو دسته هستند به لعاب قهوه‌ای، سبز، سربى و فیروزه‌اى آراسته شده‌اند. در این ظروف برخلاف دورهٔ اشکانی، لعاب به‌صورت نازک روى محصول سفالین را پوشش مى‌داد که هم به‌صورت شفاف و هم مات وجود داشت.

سفال‌هاى کنده‌شده و قالب‌خورده یا لعاب‌دار این دوره، آثار اولین مرحلهٔ تجدید حیات صنعت سفال‌گرى و لعاب‌کارى متعالى و درخشان دوران اسلامى به‌شمار مى‌روند

در این دوره از مواد شیشه معدنى و ترکیب آن با اکسیدهاى سرب، آلومینیوم، روی، سدیم و رنگیزه‌هاى مس، کبالت، منگنز و غیره استفاده کرده و آنها را به‌طور جداگانه گداخته و تغییر شکل داده‌اند، سپس این ترکیب را سائیده، پودر آن را در آب حل کرده و به‌عنوان لعاب روى ظرف کشیده‌اند.

در دورهٔ ساسانیان علاوه بر هنر کاشى‌سازى هنر موزائیک‌سازى نیز متداول گردید. مخصوصاً پوشش دو ایوان شرقى و غربى بیشابور از موزائیک به رنگ‌هاى گوناگون و تزئینات گل و گیاه و نقوش از اشکال پرندگان و انسان را در بر مى‌گیرد.

عصر ساسانى یکى از درخشان‌ترین ادوار تولید و صنعت به‌طور کلى در ایران است. در این دوره هنر و صنعت به اوج کمال خود رسید. از اختصاصات صنایع ساسانى ایجاد سبک و اسلوب جدیدى در تزئین نماى ساختمان با گچ‌برى و گل و گیاه است که داراى اصول موزون و نقش‌هاى تکرارى و تقارن است. هنرهاى کاشى‌کاری، معرق‌کاری، موزائیک و کاشى‌هاى لعاب‌دار، در دورهٔ ساسانى به کمال رسید.

دوستان اشیای پیدا شده در قبور را میتوان  به گروه های زیر تقسیم کرد

1.اشیای مورد استفاده در زندگانی روزمره(مانند  لیوان ، گلدان ، کاسه و...)

2 .اشیای آیینی

3.اشیای زینتی

4.اشیای مربوط به مشاغل ( سنگ ساب ، چاقو تیزکن نوک مته ، اره وچاقو و اسکنه و...

5.مواد غذایی (حبوبات ، میوه ، تخم پرندکان وگوشت جانوران)

به یاد داشته باشید مقدار و کیفیت این اشیاء وهدایا بستگی به شخصیت وطبقه اجتماعی فرد مدفون دارد.

از روی شکل تدفین ها واشیاء موجود در انها صرف نظر ازپی بدن به شغل ومرتبه اجتماعی افراد مدفون در آنها وصرف نظر از امکان تعیین فصل وزمان تقریبی فوت ویا تدفین افراد می توان به برخی از جنبه های اعتقادات مذهبی مردم یک جامعه نیز پی برد این نکته آخری را به خصوص می توان از روی جهت حفر قبرها ونحوه تدفین وقراردادن افراد واشیاء وبالاخره نحوه توزیع انها در قبرها شناسائی کرد.

عزیزان بیشتر قبرهای خالی از شیی ممکن است مربوط به کودکان و نوزادان کمتر از دو سال باشد ویا تعدادی از آنها کاملا فرسوده واز بین رفته باشند همچنین این امکان وجود دارد که این گروه از قبرها حاوی هدایا ومواد از بین رفتنی چون غذا و یا اشیای ساخته شده از پارچه وگیاه بوده اند که در طی زمان از بین رفته و یا اصولا متعلق به گروهی از افراد جامعه یا اعتقاداتی متفاوت با دیگران بوده یا افراد فقیر باشند بنابراین قبرهای آنان خالی از هرگونه هدیه ویا نذر بوده است 

کاربرد اشیاء ونذورات داخل قبرها در ارتباط با اعتقادات مذهبی افراد و بیانگر مرتبه اجتماعی وشغل آنان بوده است.

اشیاء زینتی معمولا در دسترس زنان و نزدیک دست ها و یا سر وجمجمه آنان قرار دارند.

مهرهایی که در قبور یافت می شوند  نشان های قدرت وکنترل اقتصادی فرد مدفون هستند.

اشیاء افراد فقیر جامعه اغلب یک لیوان ویا کاسه است.

مهره های یافت شده در قبور احتمالا متعلق به یک گردنبند و یا دستبند یا برای منجوق دوزی لباس یا جنبه اعتقادی داشته است.